Są kobiety, które nie widzą powodu wykonywania badań w trakcie ciąży, są takie, w których kartach ciąży brakuje wolnych rubryk jeszcze przed połową trwania ciąży.
Część badań wykonywna w trakcie ciąży ma znaczenie dla zdrowia kobiety,  ale większość, tak naprawdę położnik zleca z myślą o dziecku.
Oczywiście u ciężarnych z obciążeniami internistycznymi ważny jest intensywny nadzór nad chorobą przyszłej mamy, dla której ciąża może być dekompensująca, albo wręcz przeciwnie: może być okresem remisji niektórych schorzeń. Ciąża to okres w którym wiele chorób jest u mamy diagnozowana po raz pierwszy, bo sama w sobie staje się często pretekstem do wykonania podstawowych badań.
Tymczasem, pediatrę i neonatologa może zainteresować szereg wyników badań przyszłej mamy, w kontekście zdrowia, leczenia i profilaktyki stosowanej u jej dziecka.
Z grubsza, oto one:
  1. Przeciwciała przeciwko krwinkom czerwonym u mamy.
  2. Serologia – czyli ślady zakażenia lub kontaktu z chorobą zakaźną
  3. morfologia mamy (niedokrwistość)
  4. Wymaz z pochwy i odbytu mamy w okresie do 5 tygodni przed porodem (w kierunku S. agalactae)
  5. Badania prenatalne obrazowe i genetyczne
Dlaczego?
Ad. 1. Grupa krwi ma znaczenie, szczególnie, jeśli może powodować tak zwany konflikt serologiczny  wynikający z obecności przeciwciał we krwi matki, wytworzonym przeciwko obcym krwinkom dziecka. Najbardziej dotkliwy pod względem klinicznym jest konflikt w zakresie czynnika Rh (jeżeli u dziecka Rh+, matki Rh- dojdzie do wytworzenia przeciwciał przeciw D, które przedostaną się do krwioobiegu płodu, może dojść do nasilonej hemolizy, ze wszystkimi tego konsekwencjami (niedokrwistością – już w okresie płodowym, do zgonu włącznie). Taka sytuacja ma miejsce zwykle w kolejnej ciąży, bo zanim mama wytworzy przeciwciała przeciwko erytrocytom, musi zostać nimi “uczulona”, czyli zetknąć się z nimi w trakcie poprzedniego porodu, lub ciąży zakończonej poronieniem. Konflikt serologiczny może dotyczyć również grup głównych, i innych układów (Kell), dlatego świadomość istnienia w krwioobiegu mamy przeciwciał przeciwkrwinkowych pozwala przewidzieć objawowy konflikt serologiczny, wdrożyć odpowiednie postępowanie na etapie ciąży (do transfuzji wymiennej u płodu włącznie), tłumaczy nasiloną żółtaczkę w pierwszej dobie życia i niedokrwistość.
Ad. 2. W trakcie ciąży lekarz zainteresuje się występowaniem u ciebie w przeszłości lub aktualnie śladów serologicznych zakażenia, które mogą:
  • mieć wpływ na przebieg rozwoju płodu (różyczka, toksoplazmoza, zakażenie CMV, kiła)
  • spowodować duże ryzyko zakażenia u dziecka, w razie zaniechania profilaktyki (HIV, HBV, HCV)
Wiele z badań warto wykonać jeszcze przed planowaną ciążą. Pozwala to uzupełnić szczepienia w razie braku dodatnich przeciwciał (np. przeciwko ospie wietrznej, różyczce).
Ujemna serologia np. w kierunku toksoplazmozy wymaga unikania zakażenia w trakcie ciąży (spożywania surowego mięsa, niemytych warzyw i owoców, unikanie młodych kotów – szczególnie ich odchodów – sprzątania kuwety, ect.) i powtarzania badań serologicznych w każdym trymestrze, a w razie pojawienia się dodatnich przeciwciał – wdrożenia leczenia.
Matka zakażona HIV, lub wirusami HCV, HBV, może urodzić zdrowe dziecko.  Szanse na to rosną jeśli lekarze prowadzący ciążę, poród i opiekujący się noworodkiem – wiedzą o tym zakażeniu. Badania serologiczne w tym kierunku powtarza się w trakcie ciąży na początku i pod koniec.
Ad. 3. Morfologia u matki jest oceniana głównie pod kątem niedokrwistości, której wystąpienie u ciężarnej w III trymestrze jest skutkiem dystrybucji żelaza przez łożysko w kierunku dopłodowym. Nasilona niedokrwistość wymaga leczenia żelazem u ciężarnej i jest czynnikiem ryzyka niedokrwistości u dziecka, któremu włącza się suplementację żelaza.
Ad. 4. S. Agalactae (GBS) – paciorkowiec przed erą profilaktyki antybiotykowej okołoporodowej był bardzo częstą przyczyną zgonów na zakażenia noworodków. Aktualnie zaleca się pobranie wymazu w kierunku nosicielstwa GBS do 5 tygodni od rozwiązania i w razie dodatniego wyniku – prowadzenie porodu z profilaktyką antybiotykową (najczęściej ampicyliną, podawaną co 4h). Noworodek, którego mama nie miała wymazu w kierunku GBS, lub taka, która nie otrzymała profilaktyki: wymaga obserwacji w kierunku zakażenia (pobrania badań).
Ad. 5. Wyniki kluczowych badań prenatalnych (USG  w każdym trymestrze ciąży i badań genetycznych) z pewnością zainteresują lekarza dziecka, szczególnie wtedy, gdy na etapie prenatalnym podejrzewa się wadę anatomiczną. Zwykle pediatrzy chcą ją zweryfikować po urodzeniu dziecka. Ważny dla postępowania z noworodkiem jest również wynik inwazyjnych badań prenatalnych, gdy rodzi się dziecko z chorobą genetyczną.
Nie jestem przykładnie sumienną pacjentką. Wstyd się przyznać, ale poza ciążą badania wykonuję tak często jak nakazuje mi medycyna pracy, gdy realnie stwierdzam jakiś problem zdrowotny, lub przypomni mi któraś znajoma lekarka (ej, Natalia, wpadnij na kawę i cytologię).
Jednak w okresie ciąży, kiedy od wyników moich badań może zależeć zdrowie dziecka – wykazuję się dużą skrupulatnością i nie pozwalam sobie na ominięcie kluczowych badań. I tego samego oczekuję od innych ciężarnych – czyli mam swoich przyszłych pacjentów.